Deneyim ne demek? Liyakat ne demek? Hayatında işletmeye, inşaata girmemiş uzman A olsa ne olur? Ya da İnşaat Mühendisi C Sınıfı Uzmanı inşaata yollasak A'dan farklı mı olur?

Ben hiç C sınıfı uzman olmadım. Elbette ilk olarak C sınıfı uzmanlık belgesi aldım ama hiç kullanmadım. Sakızdan çıkan sertifika postumda da yazdığım gibi, belgemi aldıktan çok kısa bir süre sonra terfi sınavında A oldum. Terfi sınavıyla yeterli sayıda uzman üretilince, gelen tepkiler de göz önüne alındığında, bir daha da yapılacağını sanmıyorum. A Sınıfı olduktan sonra, değerli uzmanlar ve hocalarım Gürdal Özler ve Yusuf Çetin’in ortak oldukları Sistem OSGB’de hemen göreve başladım. Dedim ya ben hiç C olmadım.

Hiç C sınıfı olarak görev yapmadığım için, C sınıfı uzmanın ne demek olduğunu da o dönemde hiç düşünmedim. Çünkü, önce B, sonra A olmak için belirli süreler deneyim kazanmak, daha küçük sorumluluklarla piştikçe sınıf yükseltmek eğitim alırken gayet mantıklı gelmişti. Ama görev yaptığım zaman zarfında ne A’lar gördüm, iki koyun vermezsin gütsün diye, ne C’ler gördüm A uzman atamasına ayak işleri için gönderilip, yerine gittiği A’dan daha iyi uzmanlık yapan.

İş güvenliği uzmanlığı, en temel basit anlatımla, çalışanların sağlıklı ve güvenli şekilde çalışmaları için gerekli önlemlerin alınması için işverene tespit ve önerilerde bulunmak, alınan bu önlemlerin yasal çerçevede belgelenmesini sağlamaktır. Ancak ülkemizde öncelik işverenlerin yasal gerekleri yerine getirmek suretiyle cezalara maruz kalmalarını önlemek, ardından çalışanların güvenliğine dair önlemleri almak şeklinde uygulanmaktadır. Diyebilirsiniz ki, çalışanlar için önlemler alındıktan sonra hangisinin öncelikli olduğu ne fark eder? Bu konuya iki paragraf sonra yanıt vereceğim.

6331 Sayılı Kanundaki en büyük eksiklik, uzmanlığı A,B,C şeklinde sınıflandırırken, meslekî ayrıma yani liyakata göre değerlendirmemesidir. Yani bir kimyager, biyolog, bilgisayar ya da su ürünleri mühendisi, kendi branşlarında 10 yılı aşkın süre hizmet verdikten sonra terfi sınavında A olur olmaz inşaat ya da madenlerde görevlendirilebilmekte ama sektörde yer edinmek için iki, üç yıldır çalışan inşaat mühendisi henüz C sınıfı olduğu için inşaatlarda görevlendirilememektedir.

İşverenler açısından yasal gereklerin yerine getirilmesi her uzmanın bir şekilde yerine getirebileceği bir rutindir. Biraz kafası çalışan, elinde iyi bir arşiv bulunan her uzman inşaatlar, büyük işletmelere ya da çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için bile risk analizi (?), acil durum planı, ortam ölçümleri, patlamadan korunma dokümanı, vb. evrâk işinin kolayca üstesinden gelebilir. Risk analizinin yanındaki soru işaretinin anlamı, analiz ettiği sektörden olmayan, pratik olarak o işi hiç yapmamış bir uzmanın yapacağı değerlendirmenin ne kadar doğru ve objektif yapılabileceğiyle ilgilidir. Ancak sektörel olarak geniş kapsamda hazırlanmış bir risk analizi raporunun kopyala yapıştır yapılması bu sorunu yasal anlamda çözecektir.

Kim iyi uzman? A sınıfı olan mı? İşini doğru ve etik yapan mı?

Şimdi gelelim iki paragraf önce sorduğumuz soruya; sektörden olmayan bir uzman, çalışanlar için alınması gereken önlemleri ne denli doğru tespit edebilir ve işverene önerilerde bulunabilir? Zaten önlem almak konusunda çok da istekli olmayan, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini bir maliyet kalemi, gereksiz masraf olarak gören işverenlere neyi, ne kadar yaptırabilir?

Alınan göstermelik önlemleri yasal olarak yeterli gibi göstermenin, zar zor 2 saat eğitim vererek yasal süreler tamamlanmış gibi çalışanlara eğitim katılım formu imzalatmanın, verilmeyen ya da koruma seviyesi uygun olmayan kişisel koruyucu donanımı uygun göstermenin, en vahimi de yerine getirilmeyen ne kadar uygunsuzluk varsa bir iş kazasının ardından işveren lehine tamamlamanın, kısaca işverene sorun çıkartmamanın iyi uzmanlık olarak değerlendirildiği bir sistem var dışarıda.

Mevcut haliyle uzmanların sınıflandırılması nitel değil nicel bir kavramdır. A sınıfı, kaliteli uzmanı değil, meslekte 7 yılı tamamlamış, arada 2 sınavda daha başarılı olmuş uzmanı nitelemektedir. Eğer bir sınıflandırma yapılması gerekiyorsa, A sınıfı ifadesi kalitenin, yani uzmanlığı ne kadar doğru ve etik olarak yapıldığının bir göstergesi olmalıdır. Tabi bunu kimin, hangi kıstas ve değerlere göre değerlendireceği de ayrı bir tartışma konusu.

Bu paragraf sonradan eklenmiştir.

Artık C uzmanlar için çok da endişelenmeye gerek kalmadı, son düzenlemeyle C sınıfı uzmanların pek de geleceği kalmadı.